Valletta op Malta, in 2018 tegelijk Culturele Hoofdstad met Leeuwarden, is volgende week het toneel van een conferentie over tweetaligheid. Ook het Fries komt aan bod.
Zaterdag vertrekt Lysbeth Jongbloed- Faber, onderzoekster van de Fryske Akademy, om het eiland waar Engels en Maltees gesproken wordt, te vertellen over tweetaligheid. Ze deelt op Valetta de resultaten van haar onderzoek naar taalgebruik van Friezen op sociale media. In 2013/2014 deed Jongbloed onderzoek naar Friese jongeren tussen de veertien en achttien jaar en momenteel onderzoekt ze de taalkeuze van alle generaties. Uit het eerste onderzoek bleek dat jongeren in de Friese Wouden meer Fries gebruiken op sociale media dan in de rest van de provincie. Ook bleek dat op WhatsApp vaker Fries gebruikt wordt dan op Twitter of Facebook. Jongbloed praat nu met zogenaamde focusgroepen op middelbare scholen om de onderzoeksresultaten te kunnen verklaren. Daaruit maakt ze op dat de taal die je met je vrienden spreekt voor een deel bepaalt welke taal je op sociale media gebruikt. Er is nog een belangrijke factor: de houding tegenover de Friese taal. Hoe positiever die houding is, hoe eerder het Fries gebruikt wordt. Is er weinig verschil in houding tegenover het Fries en het Nederlands, dan ligt Nederlands meer voor de hand. Een drempel voor de oudere generatie is de schrijfvaardigheid. Ook al spreken ze Fries, over de schrijfwijze zijn veel ouderen onzeker. Jongeren hebben daar veel minder moeite mee. ,,Dy skriuwe op sosjale media it Frysk hoe’t se it útsprekke. As se de offisjele stavering oanhâlde soenen, soe net ien harren begripe, tinke de jongeren.’’ Ook blijkt dat wie begint in het Fries, vaak in deze taal een bericht terug krijgt. ,,De taalkar wurdt faak spegele. Do kinst it as Fries dus sels yn gong sette.’’ Daags na het congres heeft Jongbloed een afspraak met een professor ‘linguistic landscape’ van de universiteit van Malta. Het doel is een gezamenlijk onderzoek van de Maltese universiteit en de Fryske Akademy met het oog op 2018. Op dat gebied kriebelt bij haar alweer een nieuw onderzoeksonderwerp: in kaart brengen hoe toeristische gebieden met tweetaligheid omgaan en wat de meest optimale taalsituatie is. Nieuwe technologieën kunnen bijdragen aan het ideale ‘taallandschap’. In het bidbook van Leeuwarden wordt vol ingezet op meertaligheid, constateert Jongbloed. ,,Dêr wurdt hast oer opskept, mar as in toerist hjir komt en dat eksoatyske of dy ekstra taal ferwachtet, komst dy amper tsjin.’’ Het Fries is, vooral in Leeuwarden, amper zichtbaar. Je hoort en ziet het niet op straat. ,,Yn de Ljouwerter binnenstêd seach ik ien kear: Fryske droege woarst. En dêrneist stie: aanbieding.’’ Is volledige tweetaligheid het beste, zoals de voorman van de Friese marketingorganisatie Merk Fryslân onlangs bepleitte? Jongbloed zou het graag onderzoeken. ,,Frysk-Nederlânsk hoecht net de optimale sitewaasje te wêzen. Wa wit komme we wol op Frysk, Nederlânsk en Sineesk út. Ik sis mar wat.’’ Als er voor 2018 niets verandert aan het taallandschap kon de toeristwel eens teleurgesteld afdruipen, denkt zij.