Zicht op structuur

bijvoorbeeld vis, macrofauna en waterplanten. Structuur is gedefinieerd als de ruimtelijke heterogeniteit in
en tussen de fysieke leefomgeving op verschillende schaalniveaus. Het gaat daarbij om de microschaal
(standplaats), mesoschaal (watergang) en macroschaal (deel van) watersysteem). Binnen het project Zicht
op Structuur is een gewerkt aan een methodiek om de structuur van een watersysteem in beeld te
brengen. Dit project is de basis voor vervolgstappen waarin structuur beoordeeld wordt. Voor
waterbeheerders biedt een beter zicht op de structuur van hun watersysteem een handvat om effectiviteit
van maatregelen beter in te schatten en herstel effectiever uit te voeren.
Het project Zicht op Structuur raakt aan de systematiek van Ecologische Sleutelfactoren (ESF’s), een
kapstok waar ecologische kennis aan kan worden opgehangen bij het uitvoeren van
watersysteemanalyses. Structuur speelt een rol in de sleutelfactoren Habitatgeschiktheid (ESF 4),
Verspreiding (ESF 5) en Verwijdering (ESF 6).
Het doel van het project Zicht op Structuur was drieledig:
· Opstellen van een methodiek waarmee de structuur van een watersysteem zo goed mogelijk in beeld
gebracht kan worden. De uitgangspunten bij de methodiek waren als volgt:
- Het product leidt tot inzicht in structuur(opbouw) in een watersysteem;
- Bij het opstellen van de methodiek wordt gebruik gemaakt van bestaande kennis en data.
· Het beschrijven van de meetmethode(n) voor structuurparameters om dataverzameling te stroomlijnen
en ervoor te zorgen dat data zo bruikbaar mogelijk zijn voor de opgestelde methodiek.
· Het uitwisselen van ervaringen / werkwijze tussen deelnemende waterschappen, en het gebruik van
deze ervaringskennis bij het maken van de producten en het vormgeven van vervolgtrajecten.
De parameters die fysieke structuur bieden of die van invloed zijn op fysieke structuur, zijn onder te
verdelen in acht categorieën. De structuur-biedende parameters zijn 1. Geometrie (Diepte, Breedte, Talud,
Begroeibaar areaal), 2. Strijklengte, 3. Stroming (Stromingssnelheid, Stromingsrichting), 4. Waterbodem
(Waterbodemtype, Slibdikte), 5. Omgeving (Bodemgebruik, Schaduw, Oevertype), 6. Connectiviteit
(Passeerbaarheid), 7. Vegetatie (Soortenrijkdom, Alpha-diversiteit, Bèta-diversiteit, Bedekking van
functionele groepen). Naast structuur-biedende parameter zijn er ook parameters die structuur
beïnvloeden: 8. Beheer en onderhoud (Baggerbeheer, Maaibeheer). Het belang van elk van deze
structuurparameters voor het ecologisch functioneren van een watersysteem is afhankelijk van watertype
(vlak- of lijnvormig en van specifieke omstandigheden zoals mate van isolatie, variatie in bodemtype, of
landgebruik in de omgeving.
Binnen Zicht op Structuur is een visualisatiemethodiek ontwikkeld waarbij de structuurparameters op kaart
worden weergeven. In het rapport is beschreven hoe deze visualisatie kan worden uitgevoerd. Het zicht op
structuur dat op die manier ontstaat, is direct afhankelijk van de beschikbare data. Er ontstaat inzicht in de
omvang en ruimtelijke variatie in structuur in watersystemen waarvan de data beschikbaar zijn. Bij een
beperkte dataset of aantal meetpunten ontstaat dit inzicht niet. Ook blijken veel structuurparameters als
puntmeting te worden opgenomen, terwijl het voor habitatgeschiktheid juist een vlakdekkend beeld
interessant is. Het is duidelijk dat waterbeheerders nog een grote stap moeten zetten in het verzamelen,
managen en ontsluiten van data op het gebied van structuur. In het rapport zijn aanbevelingen gedaan
voor monitoring en datamanagement, zodat data gegenereerd kunnen worden ten behoeve van zicht op
structuur. Deze aanbevelingen zijn gebaseerd op de ervaringen van deelnemende waterschappen en het
uitvoerend consortium.
Het project Zicht op Structuur is uitgevoerd door het consortium Tauw, Witteveen+Bos en de AKWA groep
van het NIOO-KNAW, in samenwerking met negen waterschappen en in opdracht van STOWA.