De democratische Nederlandse rechtstaat is voor een belangrijk deel verankerd in het besef dat de aantasting ervan leidt tot grove schending van de veiligheid van groepen mensen, tot uitsluiting en vervolging. Vanuit die overtuiging geldt de Tweede Wereldoorlog tot op de dag van vandaag als een belangrijk moreel ijkpunt. Dit wordt gestaafd door een groeiend aantal onderzoeken die in opdracht van (lokale) overheden en/of particuliere instellingen worden uitgevoerd door het NIOD, Instituut voor Oorlog-, Holocaust- en Genocidestudies. Hierin staan ontrechting en rechtsherstel centraal, en wordt het optreden van het openbaar bestuur als hoeder van de veiligheid onderzocht met oog voor de historische complexiteit en met inachtneming van de emotionele betekenis van het oorlogsverleden. Het NIOD ziet het als zijn taak om de aantasting van de rechtsorde tijdens de bezettingsjaren te contextualiseren en hiermee bij te dragen aan het maatschappelijke debat over de impact die de oorlog ook op langere termijn nog altijd heeft.