Beschrijving
Nederland was tussen 1940 en 1949 een oorlogvoerende natie. Eerst bezette Nazi-Duitsland Nederland zelf en veroverde het keizerlijke Japan de kolonie Nederlands-Indië. Toen Nederland in 1945 werd bevrijd konden de Nederlanders gaan werken aan de wederopbouw van de samenleving en de economie. Tenminste, dat dachten ze terwijl ze in de zomer van 1945 de herwonnen vrijheid vierden. Het zou anders lopen: op de nederlaag van Japan volgde het uitroepen van de Republiek Indonesië. Dit liep uit op een grootschalig gewapend conflict. Eind 1949 werd de voormalige kolonie onafhankelijk. Nederlandse regeringen zonden in die jaren meer dan 120.000 vrijwillige-, dienstplichtige- en beroepsmilitairen overzee om het gezag van het moederland te herstellen. Tweemaal besloten ze tot grootschalig militair ingrijpen, de zogenoemde Politionele Acties.De Nederlandse natie, de nationale identiteit en de overgang van koloniaal wereldrijk naar een kleine Europese mogendheid waren in de jaren veertig inzet van strijd. De samenleving was in dat decennium bepaald door de voortdurende oorlogstoestand, met alle gevolgen van dien: oorlogseconomie en schaarste, allerlei vormen van dwang en repressie, dreigend of acuut levensgevaar. Er waren diverse vormen van dienstplicht en gedwongen verplaatsingen van de bevolking. Mensen gingen denken in termen van goed en fout, en ontwikkelden naast idealen van heldendom en martialiteit ook ambivalentie ten aanzien van gezag. Hoewel het bevrijdingsjaar 1945 in de collectieve herinnering voortleeft als een jaar van uitbundige vreugde na het doorstane leed zou de oorlogstoestand nog op allerlei manieren voortbestaan.
We zullen de vele aspecten van Nederland in oorlog van 1940 tot en met 1949 gaan onderzoeken door de blik te richten op 1945. Het handboek dat iedere deelnemer moet aanschaffen is de veelgeprezen monografie 1945 Biografie van een jaar, van de hand van de Nederlands-Britse auteur Ian Buruma. Hij beschrijft hoe de mensen van toen probeerden hun leven weer op te pakken. Ze moesten in het reine zien te komen met de verse herinnering aan oorlog en repressie en tegelijkertijd hun toekomst vormgeven in een geschonden wereld. De deelnemers aan het college worden uitgenodigd te reflecteren op Nederland in de jaren veertig aan de hand van de analyses van Buruma met betrekking tot het cruciale jaar 1945. Iedere student kiest hieruit een specifiek thema, zoals bij voorbeeld oorlogsgeweld, ontworteling en vlucht, transitional justice en de rechtsstaat, honger en andere humanitaire rampen, of politiek en oorlog. Deze thema's worden op de werkcolleges door middel van bronnen- en literatuurstudie uitgediept. Ik wil dit jaar de nadruk leggen op (auto)biografische publicaties, zoals de recente biografieën van de politicus Gerbrandy, de koloniale bestuurder Van Mook, de generaal Spoor of de journalist Goedhart, of ook dagboeken en memories van ' onbekende' tijdgenoten.
| Periode | 05 feb. 2020 → 18 mrt. 2020 |
|---|---|
| Mate van erkenning | Nationaal |