Zeldzaam Oudfries in kantlijn wettekst

Pers / media: Publieke betrokkenheidsactiviteiten

Beschrijving

Nijdam deed onderzoek naar het Friese landrecht, een juridische tekst, die in de middeleeuwen in verschillende varianten is opgeschreven. Hiervoor de wetenschapper ook een gedrukte variant uit het einde van de vijftiende eeuw. Deze bevond zich in het familiearchief Thoe Schwartzenberg en Hohenlansberg en wordt bewaard bij Tresoar in Leeuwarden. De gedrukte variant kennen wetenschappers al lang, maar toen Nijdam hier nog eens goed naar keek, deed hij een indirecte vondst. Weliswaar is de tekst geschreven in het Fries uit het einde van de middeleeuwen, maar in de kantlijn staan talrijke opmerkingen gepriegeld in een oudere variant van het Fries uit de eerste helft van de veertiende eeuw. Deze aantekeningen moeten zijn toegevoegd door Simon Abbes Gabbema, die landshistorieschrijver was in de zeventiende eeuw. Hij beschikte over verschillende versies van het ‘Freeska Landriucht’. Op de bladzijde met de laatmiddeleeuwse tekst voegde hij zelf Fries uit een oudere versie toe in de kantlijn. Dat moet Gabbema hebben overgeschreven uit een oude versie, die door wetenschappers vaak als Codex Unia wordt aangeduid. Deze is na Gabbema’s dood verloren gegaan, hoewel er wel een overgeschreven versie uit de zeventiende eeuw bestaat. Of zo’n overschrijfsel betrouwbaar is, valt echter pas te beoordelen als meerdere personen zo’n kopie hebben gemaakt. Gabbema’s schrijfsels bieden wetenschappers nu een tweede blik op de oude versie. Taalkundigen zijn blij met zo’n zeldzaam stukje bewijsmateriaal. Uit Groningen en Ost-Friesland zijn uit die periode wel Oudfriese teksten bekend, maar uit de huidige provincie Friesland nauwelijks, vertelt Nijdam. De schrijfsels over het landrecht bieden dan ook een zeldzame blik op de taal, zoals deze in de veertiende eeuw gesproken moet zijn. ,,Dat is wat het zo spannend maakt.’’ Daar komt bij dat latere wetenschappers Gabbema vaak als niet betrouwbaar beoordelen. ,,Maar hier doet hij het helemaal niet beroerd’’, constateert Nijdam. De wetenschapper werkt aan een uitgebreide studie van het landrecht, zoals het in de vijftiende eeuw werd gedrukt. Daarbij is hij gefascineerd door de vraag waarom juist het landrecht via de drukpers werd verspreid. De druktechniek was toen nog maar net bekend in Friesland. Dat Friezen juist deze tekst meteen begonnen te drukken, moet dus betekenen dat zij hier veel belang aan hechtten. Daarbij speelde de oorlog aan het einde van de vijftiende eeuw waarschijnlijk een belangrijke rol. Op dat moment probeerde de Duitse edelman Albrecht van Saksen namelijk Friesland te veroveren, tot grote boosheid van de Friese adel. Die beriep zich op haar ‘vrijheid’ die volgens het landrecht in een ver verleden aan Friesland verleend zou zijn. Van Saksen trok zich hier overigens niets van aan.

Periode08 apr. 2014

Media-aandacht

1

Media-aandacht

  • TitelZeldzaam Oudfries in kantlijn wettekst
    Media naam/outletLeeuwarder Courant
    Duur / lengte / grootteLeeuwarden
    Release datum08/04/2014
    Producent / auteurErwin Boers
    PersonenJ.A. Nijdam